เนื่องจากสมัยก่อนยังไม่มีน้ำกรองน้ำฝนที่นำมาใช้ดื่มกินมีรสชาติกระด้าง คนโบราณจึงคิดนำยาอุทัยที่มีส่วนผสมของดอกไม้และสมุนไพรไทยมาผสมน้ำดื่มเพื่อให้มีกลิ่นหอมชื่นใจ ทั้งยังได้คุณค่าจากสมุนไพรอีกด้วย

เรียกได้ทั้ง ยาอุทัย และน้ำยาอุทัย ส่วนคำเติมท้ายนั้นเป็นชื่อทางการค้าของยาสมุนไพรตัวนี้ อย่างเช่น น้ำยาอุทัยหมอมี เป็นต้น

น้ำยาอุทัยมีสีแดงจากไม้ฝางเป็นสีธรรมชาติจึงไม่อันตรายสามารถใช้แทนบรัชออนได้ซึ่งส่วนใหญ่จะไม่ก่อให้เกิดอาการแพ้ แต่ในบางกรณีหากเกิดอาการระคายเคืองแนะนำให้หยุดใช้ทันที